راه های تقویت مهارت شنیداری در زبان انگلیسی

  
تقویت مهارت شنیداری ( لیسنینگ listening ) مانند مهارت گفتاری ( speaking ) نیازمند تلاش و تمرین مداوم و روزانه است. این دو مهارت به هم پیوسته اند و اکثر افرادی که در گفتار مهارت دارند، از لحاظ شنیداری نیز بسیار قوی هستند.

 مهارت شنیداری ( لیسنینگ listening ) به مراتب از مهارت گفتاری ( speaking )  مهم تر است. شاید از همین روست که گفته می شود می بایست به نسبت تعداد ابزار شنیداری (گوش) به ابزار گفتاری (دهان)، به اجرای تمرین‌های مرتبط بپردازیم. به عبارت دیگر، ما به عنوان زبان آموز موظفیم که دوبرابر زمانی را که به تمرین مهارت سخن گفتن (Speaking) می پردازیم، به تمرین مهارت شنیدن ( لیسنینگ listening ) اختصاص دهیم.

پیش از معرفی شیوه های تقویت مهارت شنیداری، لازم است به برخی از موانع و مشکلات زبان آموزان در ارتباط با مهارت شنیداری اشاره ای کنیم:

در مدارس بر مهارت Listening تمرکز نمی شود.

اکثر زبان آموزان به منابع شنیداری مناسب دسترسی ندارند.

زبان آموزان از به کارگیری این مهارت لذت نمی برند.

بیشتر زبان آموزان در حین گوش دادن، دست به ترجمه مکالمات به زبان مادری می زنند.

بسیاری از زبان آموزان می کوشند که کلیه جزئیات را متوجه شوند. زبان آموزانی که به متون طولانی گوش می کنند، به مرور انگیزه خود را از دست می دهند. در حقیقت، دشواری ظاهری زبان و همچنین عدم توجه کافی و لازم نظام های آموزشی به این مهارت بسیار مهم موجب می شود که بسیاری از زبان آموزان یادگیری لیسنینگ listening  آن طور که باید و شاید توانمند نشوند و متعاقبا دیگر مهارت های ایشان، از جمله سخن گفتن (اسپیکینگ) ، نیز تحث تأثیر قرار گیرد. در واقع، آنچه تسلط بر لیسنینگ listening را به تجربه ای لذت بخش برای زبان آموزان تبدیل می کند، این است که ما به عنوان زبان آموزان زبان دوم، سوم و … نمی بایست به دنبال درک کلیه جزئیات یک متن شنیداری باشیم. آنچه در وهله اول مهم به نظر می رسد، درک کلیات و رئوس مطالب است. تجربه نشان داده است زبان آموزانی که در مراحل اولیه تمرین های شنیداری خود به کلیات توجه بیشتری می کنند، در مقایسه با کسانی که به دنبال جزئیات هستند، توانایی بیشتری در درک جزئیات در تمرین های بعدی خود دارند.
در صورتی که زبان آموز در حین گوش فرادادن به تمرین ها ی لیسنینگ listening مکالمات را به زبان مادری خود ترجمه کند، مانعی بر سر راه شنیدن و درک او ایجاد می شود. این کار به منزله مانعی میان متکلم (خواه فرد و خواه رادیو تلویزیون و….) و شنونده است؛ زیرا زمانی که فرد شنونده به ترجمه مکالمات می‌پردازد، از توجه به مابقی مکالمه غافل خواهد شد و در نتیجه ، فرایند ارتباطی به طور کامل صورت نمی پذیرد.

پیش از آنکه به ارائه راهکار برای تقویت مهارت شنیداری لیسنینگ listening بپردازیم، لازم است به چندین نکته اشاره کنیم:

قانون کلی مهارت شنیداری A+1 است. این قانون می گوید که باید همواره از یک سطح بالاتر از خومان شروع کنیم. این بدان معناست که اگر زبان آموزی در سطح مقدماتی (Beginner) است، باید به مطالبی گوش کند که در سطح پیش متوسط (Pri-intermediate) باشد و اگر در سطح متوسط (intermediate) است، به مطالبی که در سطح متوسط رو به بالا (Upper-intremediate) است گوش فرا دهد تا مهارت لیسنینگ listening و یا شنیداری اش تقویت شود.

برای مثال: تیم فوتبالی را در نظر بگیرید که قرار است در اولین بازی خود در جام جهانی با یک تیم قدرتمند رو به رو شود. اگر این تیم در آخرین بازی های تدارکاتی خود با تیم های ضعیف بازی کند ،طبیعی است که نمی‌تواند موفقیت خاصی به دست آورد.

از کدام مواد آموزشی برای تقویت این مهارت استفاده کنیم؟

تجربه نشان می دهد که استفاده از فایل های صوتی همراه با متن برای شروع برنامه تقویت مهارت شنیداری لیسنینگ listening بسیار مؤثر است اما این سؤال پیش می آید که کدام مواد آموزشی می توانند برای ما مؤثر باشند یا به عبارت دیگر، ما چگونه باید سطح خود را تعیین کنیم. کاری که برای مشخص سازی سطح خود می توانیم انجام دهیم این است که پیش از تهیه کتاب یا متن، تعداد ۱۰۰ واژه از یک بند را انتخاب کنیم. لازم به ذکر است که نمی بایست کلیه واژگان، اعم از and, but, something و غیره را مد نظر قرار دهیم. حال اگر از این صد واژه انتخابی معنی پنج تا ده واژه را ندانیم، متن مورد نظر مناسب ماست، در صورتی که این تعداد بیشتر باشد، متن دشوارتر از سطح ماست و چنانچه با هیچ واژه جدید روبه رو نشویم، متن برای ما آسان است. در واقع، اگر سطح زبانی ما ۴۰ باشد، سطح کتاب انتخابی می بایست ۱۰+۴۰ باشد.
به زبان آموزان توصیه می شود که اگر در سطح متوسط یا متوسط رو به پایین هستند، به هیچ وجه از متون اخبار انگلیسی استفاده نکنند؛ چرا که با این کار تنها به گویش رسمی و استاندارد زبان مقصد عادت می کنند و از دید آموزشی، گوششان به اصطلاح تنبل می شود. گوش دادن به اخبار به زبان آموزان سطوح بالا توصیه می شود.

نحوه تقویت حافظه کوتاه مدت :

آیا تا به حال از خود پرسیده اید که بزرگترین مشکل شما در مهارت شنیداری ( لیسنینگ listening ) چیست؟ تجربه نشان می دهد که در موارد زیادی زبان آموزان حافظه کوتاه مدت ضعیفی دارند؛ درواقع، هنگامی که سعی می کنند جمله ای را که شنیده اند ضبط و تجزیه و تحلیل کنند، جمله ای دیگر اضافه می شود و همین سبب می گردد که آنان نتوانند مفهوم را درک کنند. ما برای تقویت حافظه کوتاه مدت خود می توانیم از تمرین های زیر استفاده کنیم.
در تمرین اول، زیان آموز می بایست ۵۰ واژه را به طور تصادفی انتخاب کرده و آن ها را با صدای خود ضبط کند . سپس یک بار به فایل صوتی گوش دهد و هر آنچه را به خاطر می آورد، یادداشت کند.
در تمرین دوم، زبان آموز می بایست فایلی را متناسب با سطح زبانی خود انتخاب کند و به آن گوش دهد. سپس در هر ده ثانیه یک بار فایل صوتی را متوقف کند و هر آنچه را به خاطر می آورد، بازگو کند.
در تمرین سوم که باید به صورت گروهی انجام شود، زبان آموزان بایستی موضوعی را که مورد علاقه ایشان است، انتخاب و شروع به صحبت در مورد آن کنند. سپس سعی کنند به خاطر آورند که اولین سؤال چه بوده، آخرین واژه سؤال دوم چه بوده،سؤال سوم با چه کلمه ای شروع شده است و … . در حقیقت این کار موجب می شود که زبان آموزان در حین صحبت کردن نسبت به جملات و کلمات هوشیار باشند.

نحوه استفاده از فایل های صوتی :

تجربه نشان می دهد که همواره تمرین های ابتدایی ما برای تقویت مهارت شنیداری باید همراه با استفاده از فایل های صوتی همراه با متن صورت گیرد.

• گام اول: یک بار با دقت متن را می خوانیم و واژگانی را که معنی آن هارا نمی دانیم، پیدا می کنیم.

• گام دوم: ده ثانیه به فایل صوتی گوش می دهیم و هر آنچه را به خاطر می آوریم، باز گو می کنیم.

• گام سوم: ده ثانیه به فایل صوتی گوش می دهیم و سعی می کنیم متن را پیاده یا Transcribe کنیم. چنانچه بخشی را متوجه نشدیم، جای آن را خای می گذاریم. سپس به ده ثانیه بعدی گوش می دهیم.

• گام چهارم: دوباره به فایل صوتی گوش می دهیم، متن خود را با متن اصلی تطبیق می دهیم و هر آنچه را در مرحله پیش متوجه نشده ایم،از روی متن اصلی پر می کنیم.

 راهکارهای جانبی :

در حقیقت، زبان آموزانی که برای مثال می توانند در حین غذا خوردن هم زمان به یک فایل صوتی یا اخبار هم گوش دهند، از مهارت شنیداری خوبی برخوردارند. یکی از راه های مؤثر برای تقویت مهارت شنیداری این است که زبان آموزان برای مثال زبان انگلیسی، محیط پیرامون خود را با موسیقی، اخبار، داستان و …. به زبان انگلیسی پر کنند. پیشنهاد می شوند پس از یک ماه تمرین مهارت شنیداری، به منظور افزایش حساسیت شنیداری صدای دستگاه خود را تا حد ممکن کم کنید؛ این کار موجب می شودکه با حساسیت بیشتری به اصوات گوش دهید.

 تمرین دیگری که برای افزایش حساسیت شنیداری می توانند مفید باشد این است که در حین گوش دادن به فایل صوتی، کلماتی راکه پخش می شوند، با انگشتان دستمان بشماریم. این کار باعث می شود زبان آموزان توانایی تفکیک کلمات را پیدا کنند.
 تمرین دیگری که پس از یک ماه تمرین شنیداری می توانیم انجام دهیم این است که پس از گوش دادن به فایل صوتی، لحن گوینده را تقلید کرده و در مراحل بعدی سعی کنیم جمله ای را که شنیده ایم با تغییر صدا و لحن خود به گونه های متفاوتی باز گو کنیم. فایده این کار آن است که زبان آموز با لحن های مختلف آشنا می شود. در واقع، او آنچه را می شنود، با دانش زبانی خود تطبیق می دهد و چنانچه تشابهی پیدا نکند، این حس برایش پیش می آید که فایل صوتی از واژگان جدید تشکیل شده است. این در حالی است که زبان آموز واژه را می داند اما گوینده آن را به نحوی ادا می کند که برای زبان آموز جدید است. از همین رو تمرین پیش احتمال بروز چنین مشکلاتی را به حداقل می رساند.

پس از آنکه زبان آموز در مهارت شنیداری به سطح قابل قبولی رسید، پیشنهاد می شود که به جای فیلم یا فایل صوتی و متن، بیشتر به منابع صوتی همچون رادیو یا کتاب های صوتی گوش دهد، چراکه هنگام دیدن فیلم برای درک مطلب از تصاویر هم کمک می گیرد.